Bij het verlies van ouders op hoge leeftijd, merk ik dikwijls dat het gevoel van verdriet weggemoffeld wordt. Het is toch zo gewoon dat wij afscheid moeten nemen van onze ouders. Het is de natuurlijke weg. En als je vader of moeder op een hoge leeftijd overlijdt, waarom zou je dan verdrietig zijn?
De dood overrompelt altijd
Afgelopen week heb ik drie uitvaarten begeleid. Van ouders en grootouders die een respectabele leeftijd hebben bereikt. De ouderdom eiste zijn tol, bij alle drie. En toch was het overlijden van hun dierbare onverwacht voor de nabestaanden. Maar ja, de dood overrompelt je altijd. Ook heb ik gezinnen begeleid van wie een ouder, die al op leeftijd was maar wel volop in het leven stond, plotseling door een ongeval of hartstilstand overleden. Je kunt je voorstellen dat dan de schrik extra groot is. Op dat moment doet leeftijd er niet toe.
Terugkijken op fijne herinneringen die je gaat missen
De schok bij families maakt in de meeste gevallen al snel plaats voor gevoelens van dankbaarheid. Men is dankbaar voor het mooie en lange leven en de vele fijne herinneringen. En soms is er opluchting. Als een lijden is voorkomen of beëindigd. Toch zijn het ook juist de herinneringen die het missen kunnen versterken.
Als iemand dood gaat, vraagt men al gauw hoe oud hij of zij is.
Want antwoord je, dat hij tachtig
Zij meer dan negentig jaren telt,
Staat men om je verdriet versteld
Zo’n hoge leeftijd is toch prachtig.
Maar… verstrengeld door herinneringen, mis je juist de ouderen die gingen.
Vaak gebruik ik deze of vergelijkbare tekst als we met de familie samenzijn om bijvoorbeeld de kist te sluiten. En dan is men even stil. En is er dankbaarheid dat zij ruimte krijgen voor het verdriet dat er ook is.
Herinneringen eren
In het bespreken van de uitvaart, komen ook de verhalen over vader of moeder. Herinneringen uit de kindertijd. Kinderen en kleinkinderen schrijven woorden op papier die vertellen over het leven van en met hun vader of opa. Of woorden van liefde en dankbaarheid komen naar boven. Men praat met elkaar over de herinneringen. Vergeten voorvallen komen naar boven. Zeker als in de laatste jaren de zorg om de ouder voorop stond. Na het overlijden is er weer ruimte om aan de ouder van vroeger te denken. Dat gaat soms gepaard met heftige gevoelens.
Het besef van je eigen sterfelijkheid
De intensiteit van het verdriet om het verlies van onze ouders is misschien voor de meeste van ons verrassend. Maar het verdriet is niet alleen om het gemis dat men voelt. Het is ook zoals Manu Keirse in zijn boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ zegt: “Met de ouders draagt men definitief zijn eigen kind-zijn ten grave. Je komt zelf ook dichter bij de dood.”.
Ik heb dat ook zo ervaren. Meteen na het overlijden van mijn moeder dacht ik: “Nu ben ik de volgende in de rij.” Bij elk afscheid – en zeker bij die van je ouders – besef je je eigen sterfelijkheid. Is dat erg? Ik vind van niet. We kunnen er juist een rijker leven door krijgen. Het doorvoelen van het verdriet, het gemis en goed beseffen dat alles maar tijdelijk is.
Persoonlijk op hun eigen manier
De drie uitvaarten de afgelopen week waren allemaal persoonlijk op hun manier. Passend bij de overledenen en hun families. Een begrafenis voorafgaand aan kerkdienst. Een rooms-katholieke dienst met wierook en wijwater. Familieleden die kaarsen aanstaken en het levensverhaal van hun moeder vertelde en gedichten voorlezen. Een crematie met het afscheid in de aula van het crematorium. Ook hier werd door de dochters verteld over hun vader van wie zij afscheid namen. En bij de derde uitvaart was er een informeel samenzijn met koffie en gevulde koeken. En ook hier sprak de zoon liefdevol over zijn vader.
Erkenning geven aan het verdriet
Ik ben dankbaar dat ik het vertrouwen had van deze families om ze hierin te begeleiden. Ik probeer mij bewust te zijn van de intensiteit van het verdriet en de gevoelens die worden ervaren bij het overlijden van een oudere ouder. Niet om het zwaarder te maken, maar juist om erkenning te geven aan het verdriet dat er zeker is. Zoals Khalil Gibran treffend schrijft:
Wanneer gij blijde zijt, schouw dan diep in uw hart
en ge zult zien dat enkel wat u smart gegeven heeft,
ook vreugde brengt.
Wanneer gij verdrietig zijt, blik dan opnieuw in uw hart,
en ge zult zien dat ge weent,
om wat u vreugde schonk.
Wat zal ik hem missen!
Het voorgesprek deze week met een man van in de negentig laat deze dubbelheid ook zien. Hij wilde samen met zijn jongere vrouw alvast zijn uitvaart bespreken. De vrouw en man spraken over hoe dankbaar zij zijn voor het leven dat zij samen tot nu toe hadden gedeeld. En ze hoopten dat er nog een aantal jaren zouden volgen. Dankbaarheid moest voor hen de boventoon voeren. “Maak het niet te zwaar,” zei de man. Waarop de vrouw zei: “Ik zal ook heel verdrietig zijn, want wat zal ik hem missen!”
Wilt u hier meer over weten of het gesprek aangaan over uw uitvaartwensen? Bel mij voor een vrijblijvend voorgesprek op 06-43138768 of mail naar annelies@anneliesvente.nl.
Uw uitvaartwensen op papier zetten? Download gratis het wensenformulier.
