Als doodgaan een keuze is

Als doodgaan een keuze is

met Geen reacties

Eind vorig jaar kwam ik bij kinderen van wie de moeder euthanasie zou krijgen. Zij leed aan depressiviteit. Ik heb gezien en gevoeld welke impact een zelfgekozen dood heeft op de naaste familie. In het voorgesprek over de uitvaart met de familie trof het mij hoe moeilijk dat voor hen was. De een die met een zwaar gemoed, maar wel moeders doodswens accepterend, haar uitvaart regelde. De ander die protest voelde in alle vezels van het wezen. En alles daar tussenin. Het was een zware weg die zij moesten gaan.

Doodwens proberen te begrijpen

Afgelopen week lees ik in Trouw. “Ik blijf er nuchter onder. Voor mij is het motto dat je iets eerst goed moet begrijpen, voor je er van alles over vindt.” Welgekozen woorden van Els van Wijngaarden over het onderzoek dat zij gaat doen voor de overheid naar het aantal 55-plussers dat niet in aanmerking komt voor euthanasie, maar wel een blijvende doodswens hebben. Ook onderzoekt ze welke factoren een rol spelen bij die wens.

Klaar zijn met het leven

Zij schreef daar al eerder een boek over: Voltooid Leven, over leven en willen sterven. Voor dit boek interviewde zij mensen die hun leven voltooid achtten. Deze mensen waren in redelijke gezondheid, maar leden aan het leven. De schrijfster was nieuwsgierig naar de beweegredenen van deze mensen om te willen sterven. Wat mij trof in die verhalen, is dat ouderen bang zijn de controle over hun leven kwijt te raken. Of die al kwijt waren. Door zelf hun dood te regelen pakten zij die controle weer terug. Voor anderen was hun doodswens ingegeven doordat zij het gevoel hadden geen doel en geen toekomst meer te hebben. Zij hadden het idee dat zij overbodig waren geworden. Of ouderen hadden een diep gevoel van eenzaamheid.

‘Je voelt dat je losraakt van de werkelijkheid’

Ik kon daar uren zitten. Dat heb ik zo vaak gedaan. Als ik iemand moest afhalen van het station, dan ging ik een uurtje eerder. Zomaar een praatje aanknopen met een van de vele passanten. Als ik iemand weer had teruggebracht, bleef ik vaak nog een beetje in de stad rondhangen. Heerlijk vond ik dat, maar – hij zucht diept en wacht voordat hij verder spreekt – juist daar op die plek had ik ook voor het eerst het gevoel dat ik… ja, hoe zal ik dat zeggen… dat ik losraakte van deze wereld. Het lukte me niet meer om te vragen: “Hoe gaat het met je? Wat doe je?”. Terwijl ik dat vroeger altijd met gemak deed…. Het was alsof ik door een omgekeerde verrekijker keek: ik voelde meer afstand tot de wereld om me heen. Noem het verwijdering… Je voelt dat je losraakt van de werkelijkheid.’

Dit gevoel hoort bij het leven en vooral bij het ouder worden

Deze man die in het boek zijn verhaal vertelt, overkomt het ogenschijnlijk zonder een directe aanleiding. Je zou kunnen zeggen dat hij aan een depressie leed. Met een pil of therapie zou dit misschien verholpen kunnen worden. Maar hiertegen verzetten de meesten ouderen zich. Ook Els van Wijngaarden komt tot het inzicht om je er juist mee te verhouden. Om dit gevoel niet weg te moffelen of het als een ‘depressie’ af te doen. Om niet de ander proberen op te beuren, door te zeggen dat het leven toch nog zoveel te bieden heeft. Dit gevoel hoort bij het leven en vooral bij het ouder worden.

Bang voor de reactie

De geïnterviewden uit het boek waren blij dat zij met Els hierover konden praten. Zij vonden het lastig om dit met hun kinderen of naasten te bespreken. Bang voor hun reactie. Door hun heftige reactie is zelfs een man die na het interview zijn voornemen wel besprak met zijn kinderen, teruggekomen op zijn besluit.

Wat is ‘een voltooid leven’?

Na het lezen van haar boek, bleef ik het moeilijk vinden mijzelf te verplaatsen in alle geïnterviewde mensen. Want als je nog in redelijke of zelfs goede gezondheid verkeert, je ziet je kinderen en kleinkinderen nog regelmatig, financieel heb je geen problemen, je kunt nog reizen, uit eten gaan, naar het theater… En dan toch het gevoel hebben dat je niet verder wil? Wat is dan eigenlijk ‘een voltooid leven’?

Ruimte om door te gaan

Het is een ingewikkelde discussie. En zoals Ger Groot eerder in Trouw schreef: ‘Je bent niet alleen je eigen leven en dus sterf je ook niet alleen. Altijd gaat er ook bij de achterblijvers iets dood.’ Daarom vind ik het belangrijk dat wij erover gaan praten. Zoals Els van Wijngaarden ons ook adviseert: het niet wegmoffelen. En proberen niet te (ver)oordelen. Door het lucht te geven komt er misschien ruimte voor andere gedachten. Ruimte om in te zien dat de ander echt niet verder kan en dat het niet aan jou ligt. En misschien ook ruimte om na het afscheid toch door te gaan.

Het werd een bijzonder afscheid voor alle aanwezigen

Het afscheid van de vrouw die had gekozen voor euthanasie werd heel bijzonder. Met mooie, maar ook openhartige woorden over het leven van hun moeder, schoonmoeder en oma. Zoals haar kinderen later zeiden, was ik geslaagd om de herdenkingsdienst op zodanige wijze te openen dat het ook voor de aanwezigen met moeite met de euthanasie een mooi afscheid kon worden. Mijn mening – als ik al een hapklare mening had – doet er in een situatie als deze niet toe. Ik kon alleen maar meeleven met hen. Want het maakt niet veel uit of ik een keuze wel of niet begrijp… Ik voelde een grote verantwoordelijkheid om deze familie in hun afscheid goed te begeleiden. Juist als doodgaan een keuze is.

Wilt u hier meer over weten of het gesprek aangaan over uw uitvaartwensen? Bel mij voor een vrijblijvend voorgesprek op 06-43138768 of mail naar annelies@anneliesvente.nl.

Uw uitvaartwensen op papier zetten? Download gratis het wensenformulier.

Voor liefdevolle hulp bij het laatste afscheid