“Hij kan ook in de schuur”

Een van de vragen die ik stel als ik bij een familie kom om een uitvaart te regelen, is: waar wilt u dat uw dierbare wordt opgebaard? Opbaren kan in een uitvaartcentrum, maar ik stel altijd als eerste een thuisopbaring voor. In principe kan overal worden opgebaard, mits er uiteraard toestemming is van de eigenaar van het gebouw of de grond. En soms net even anders dan je denkt.

Opbaren kan overal

Het is al weer enige tijd geleden dat ik een uitvaart begeleidde bij een mevrouw wiens man was overleden. Zij woonde in een piepklein huisje. Deze vrouw wilde heel graag haar man thuis opbaren. Om dit voor elkaar te krijgen zou er een raam uit te woning moeten worden gehaald om de kist binnen te krijgen. We waren al aan het kijken hoe we dat moesten doen. Totdat iemand als grapje zei: “Hij kan ook in de schuur”. “Schuur?” zei ik: “Waar is die schuur dan?”.

De beste keuze die deze familie kon maken

De schuur was het huis ernaast. Dat was zijn werkplaats. Het was er een zooitje. Maar ik zei: “Als hij hier altijd graag was, dan is dit een geschikte plek”. En dat was zo. De twee zonen gingen opruimen. De echtgenote had nog een oud gordijn liggen. Zo werd de schuur in korte tijd omgetoverd in een mooie opbaarruimte. Het is nu al bijna twee jaar geleden en we komen elkaar soms nog tegen. De weduwe is nog steeds verguld met de opbaring in de schuur. “Wij hadden dit nooit zelf bedacht”, zei ze eens. Wat eigenlijk wel zo was. Het idee was op het eerste gezicht misschien vreemd, maar uiteindelijk was het de beste keuze die deze familie kon maken. Zij konden naar hem gaan wanneer zij wilden, samen met het bezoek dat langskwam.

Het ging mij te snel

Ik moest hieraan denken op de dag dat Jos, mijn broer, 16 jaar geleden overleden was. Mijn gedachten gingen terug naar de dagen tussen zijn overlijden en de begrafenis. Jos overleed totaal onverwacht. En veel te vroeg. In alle commotie wist ik desondanks zeker: Jos wordt thuis opgebaard.

Nog geen half jaar daarvoor namen wij afscheid van onze moeder. In hetzelfde huis, het huis waarin Jos en ik opgroeiden. Op het moment dat ik met de uitvaartbegeleider aan tafel zat, kwamen zijn collega’s met mijn moeder op een brancard naar beneden. Ik raakte in paniek. Het ging mij te snel. Maar het was al gebeurd. Gelukkig had ik daarvoor wel de tijd gehad om bij haar op bed te zitten. En ik heb mij vooral zitten verbazen: waar is dat leven nu? Zo leef je nog en zo ben je dood! Verwondering was wat het van mij meester maakte. Daarnaast berusting, want aan haar lijden was een einde gekomen. Jos en ik waren dankbaar dat zij rustig was ingeslapen.

Die week heb ik haar één keer bezocht in het uitvaartcentrum. In een onpersoonlijke ruimte. Het voelde niet goed. Daarom was er bij Jos geen twijfel. Hij zou thuis blijven tot de uitvaart.

Momenten van rust

Het fijne van een thuisopbaring is dat er op elk moment van de dag gelegenheid is bij de overledene te zijn. ’s Morgensvroeg een kaarsje aansteken en een muziekje opzetten waar je samen altijd van hebt genoten. Of naast je geliefde zitten om even tegen hem of haar te praten. Waardevolle momenten van rust waarin je bewust afscheid neemt van je dierbare.

Aanraken

We kunnen een overledene best aanraken. Als een lichaam gekoeld wordt, voelt dat wel koud aan. Zelfs een kus geven op het voorhoofd is mogelijk. Een weduwe vertelde mij dat haar kleinkinderen het eng vonden om naar opa te kijken. Maar omdat de kinderen daar dagelijks waren, kwamen ze steeds een stukje dichterbij de kist. Uiteindelijke durfden zij hem aan te raken en hebben zelf tekeningen in zijn kist gelegd. Dat is mooi.

Bezoekersregeling

Een ander voordeel aan thuisopbaring is dat mensen die afscheid komen nemen de overledene kunnen zien. Hierdoor tonen zij makkelijker hun verdriet wat de directe naasten het gevoel geeft het verlies niet alleen te hoeven dragen. Toch zijn families wel eens bang dat men overlopen wordt door belangstellenden. Dat je de hele week bezig bent mensen te ontvangen en koffie te zetten. Waardoor je niet aan jezelf toekomt. Dat hoeft gelukkig niet zo te zijn. Als directe naasten bepaal je zelf wie mag komen en wanneer er gelegenheid is om afscheid te nemen. Er kan een bezoekersregeling worden afgesproken met vooraf bepaalde bezoektijden, die ook op de rouwkaart kunnen worden gezet.

Veranderingen

Gedurende de periode tot aan de uitvaart verandert het lichaam van een overledene. Bij een thuisopbaring kom ik daarom elke dag de lichaamsconditie controleren. Koelen van het lichaam of tijdelijke balseming met thanatopraxie kan er voor zorgen dat de lichaamsconditie goed blijft. En ondanks de veranderingen die het lichaam in de loop van de tijd vertoond, zijn nabestaanden vaak verrast over hoe vredig en mooi een overledene erbij ligt.

Het hielp me realiseren dat Jos dood was

Samen met mijn gezin, familie en met de vrienden van Jos, was ik tijdens de dagen voor de uitvaart bij hem. Tussen zijn spullen en met zijn muziek op de achtergrond bereidden we met elkaar de uitvaart voor. We haalden herinneringen op en troostten elkaar. Het heeft mij geholpen te realiseren dat Jos dood was. We keken naar zijn lichaam, maar hij was er niet meer. Rouwen om een verlies kan pas beginnen als je de dood onder ogen ziet, besefte ik toen.

Dankbaar

Nog steeds herinner ik mij deze dagen als een warm bad. Het heeft mij enorm geholpen mijn leven weer op te pakken na dit grote verlies. En mijn ervaring is dat als nabestaanden op mijn aanraden kiezen voor een thuisopbaring, zij mij ook enorm dankbaar zijn.